Antalya Diplomatiya Forumunda “Parlament Diplomatiyası və Qlobal İdarəetmə” panelində Azərbaycan Respublikası Milli Məclisin üzvü, Qərbi Azərbaycan İcmasının sədri Əziz Ələkbərovun çıxışı
Hörmətli iştirakçılar,
Öncəliklə, məni bu önəmli tədbirə – Antalya Diplomatiya Forumuna dəvət etdiklərinə görə təşkilatçılara dərin təşəkkürümü bildirirəm. Bu platformada “Parlament Diplomatiyası və Kürəsəl İdarəetmə” mövzusunda müzakirələrə qoşulmaq mənim üçün böyük şərəfdir.
Bu format eyni zamanda bölgəmizdə haqq-ədalətə, insan hüquqlarına və barışa xidmət edən mühüm bir məsələni – Qərbi Azərbaycana qayıdış məsələsini təqdim etmək, onun beynəlxalq aləm üçün önəmini anlatmaq və bu sorunun çözümündə parlament diplomatiyasının potensialı barədə söz açmaq imkanı yaradır.
Hörmətli dinləyicilər,
Qərbi Azərbaycan İcmasının sədri olaraq, mən Ermənistandan zorla çıxarılmış yüz minlərlə azərbaycanlının səsini təmsil edirəm. Bizim doğma yurdlarımızdakı, yəni indiki Ermənistan ərazisindəki türk-müsəlman əhali 20-ci əsr ərzində bir neçə dəfə sistemli şəkildə etnik təmizləməyə məruz qalıb. 1987-1991-ci illərdəki sonuncu deportasiya dalğasında 300 mindən çox azərbaycanlı – Azərbaycan türkü öz ata-baba evlərindən qovulub. Bu gün Ermənistanda bir nəfər də olsun azərbaycanlı qalmayıb. Bu, Ermənistanın irqi ayrı-seçkilik, radikal millətçilik və monoetnik cəmiyyət yaratmaq siyasətinin nəticəsidir. Qəbiristanlıqlarımız, məscidlərimiz, mədəni abidələrimiz məqsədyönlü şəkildə dağıdılıb, etnik təmizləmə nəticəsində adət-ənənələrimizə və sosial bağlarımıza ciddi şəkildə ziyan dəyib. Ermənistan bu ərazilərdə Azərbaycan irsinin vəziyyətini araşdırmaq üçün UNESCO-nun missiya göndərməsinə icazə vermir. Bu, təkcə xalqımıza deyil, bəşəriyyətin kültürəl dəyərlərinə və kültürəl müxtəlifliyinə vurulan böyük zərbədir.
Bu məsələnin uluslararası toplum üçün əhəmiyyətinə gəlincə, qeyd edim ki, Qərbi Azərbaycan problemi bölgəsəl çərçivədən kənara çıxır və insan hüquqları, ədalət və kürəsəl barış kimi ümumbəşəri dəyərləri əhatə edir. Qərbi azərbaycanlılar silahlı münaqişə və etnik təmizləmə nədəniylə anavətənlərindən didərgin düşüb.
Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsinin 13-cü maddəsi hər kəsin öz ölkəsinə qayıtmaq hüququnu təsbit etsə də, Ermənistan buna əməl etmir, yüz minlərlə insanın hüququnu pozur.
Qərbi Azərbaycan İcması olaraq, biz 1989-cu ildən bəri haqq işimiz uğrunda mübarizə aparırıq. Xüsusilə 2022-ci ilin dekabrında Prezident İlham Əliyevin İcmamızı ziyarət edərək göstərdiyi diqqət və verdiyi tövsiyələr səylərimizi gücləndirib. 2023-cü ildə qəbul etdiyimiz Qayıdış Konsepsiyası ilə doğma torpaqlarımıza sülh yolu ilə, təhlükəsiz və ləyaqətli şəkildə qayıtmaq istəyimizi uluslararası hüquq çərçivəsində ortaya qoymuşuq. Azərbaycan dövlətinin bu məsələdəki prinsipial dəstəyi bizim üçün böyük dayaqdır. Lakin bu məsələnin həlli təkcə Azərbaycanın üzərinə düşən yük deyil – bir insan hüquqları məsələsi kimi, bu, uluslararası toplumun birgə sorumluluğudur.
İndi isə parlament diplomatiyasının bu məsələdəki roluna toxunmaq istəyirəm. Parlamentlər xalqların səsini təmsil edir, xarici siyasəti istiqamətləndirir və dövlətlər arasında qarşılıqlı anlaşmanı təmin edir. Qərbi Azərbaycan məsələsində parlament diplomatiyası bir neçə mühüm istiqamətdə töhfə verə bilər.
Birincisi, parlamentlər uluslararası toplumun diqqətini bu problemin ədalətli həllinə cəlb edə bilər. Xarici dövlətlərin parlamentləri Qərbi azərbaycanlıların qayıdış hüququnu dəstəkləyən bəyanatlar qəbul edə, Ermənistanın etnik təmizləmə siyasətini pisləyə və bu hüququn təmin edilməsi üçün təzyiq mexanizmləri yarada bilər.
İkincisi, parlament diplomatiyası sülh və barışıq üçün zəmin yarada bilər. Xarici dövlətlərin parlamentləri Qərbi Azərbaycan İcmasının Ermənistan hökumətinə göndərdiyi dialoq təklifinə dəstək ifadə etməsi bu dialoqun baş tutmasına önəmli dərəcədə yardım edərdi.
Üçüncüsü, uluslararası təşkilatlar məsələ ilə məşğul olaraq, Qərbi azərbaycanlıların qayıdış hüququnun tanınması və praktiki həlli üçün daha geniş dəstək yarada bilər. Bu baxımdan, Asiya Parlament Assambleyasının və cəmi bir neçə gün öncə Qoşulmama Hərəkatı Parlament Şəbəkəsinin Qərbi azərbaycanlıların qayıdış hüququna dəstək verməsi və Qərbi Azərbaycan İcmasının dialoq çağırışını təqdir etməsi mühüm hadisədir. Hesab edirəm ki, digər parlament assambleyaları da oxşar addımlar ataraq bu prosesə dəstək verə bilər.
Hörmətli qonaqlar,
Çıxışımın sonunda, Antalya Diplomatiya Forumunun parlament diplomatiyasını təşviq etməsini və Qərbi Azərbaycan məsələsinin gündəliyə gətirilməsi üçün yeni imkanlar yaratmasını alqışlayıram. Dünya parlamentlərini bizimlə həmrəy olmağa və qayıdış hüququmuzun təmin edilməsi üçün Ermənistana təzyiq göstərməyə çağırıram.
Sizə uğurlu müzakirələr və səmərəli nəticələr arzulayıram.
Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.
