Xərçəng elə xəstəlikdir ki, hələ də onun nədən yarandığına dair dəqiq sübut yoxdur. Ümumilikdə, xərçəng yaradan qidalar barədə araşdırmalar olsa da, insan gün ərzində qarışıq məhsullar yediyi üçün kimsə sırf hər hansə qidadan xərçəngə tutulub deyə dəqiq diaqnoz qoymaq mümkün deyil.
Lakin, xərçəng yaranmasına gətirib çıxaran bəzi məhsullar varki, emal olunmuş ətlər, o cümlədən kolbasanın adı bu siyahıda çəkilir. Kolbasa uzunmüddətli istifadədə xərçəng xəstəliyi riskini artıra bilər. Xüsusilə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) emal olunmuş ətləri insanlarda xərçəngə səbəb ola biləcək maddələr siyahısına daxil edib.
Kolbasa və digər emal olunmuş ətlərin zərərləri
Kolbasa və digər emal olunmuş ətlərin xərçəng riskini artırdığına dair elmi sübutlar mövcuddur. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) Beynəlxalq Xərçəng Araşdırmaları Agentliyi (IARC) 2015-ci ildə yayımladığı hesabatda emal olunmuş ətlərə dair araşdırmaların nəticələrini açıqlayıb. Bu faktlar elmi araşdırmalara və uzunmüddətli müşahidələrə əsaslanır.
Emal olunmuş ətlərin istifadəsi və xərçəng riski: Kolbasa kimi emal olunmuş ətlər insan üçün kanserogen (xərçəng yaradan) olaraq təsnif edilmişdir. Xüsusilə bağırsaq (kolorektal) xərçəngi riskini artırdığı qeyd olunur.
Xüsusi kimyəvi maddələr: Kolbasa və digər emal olunmuş ətlərdə olan nitratlar, nitritlər və digər kimyəvi konservantlar bioloji proseslər nəticəsində potensial kanserogen maddələrə çevrilə bilər. Bu, xərçəngə səbəb olan DNT zədələnməsinə və hüceyrə mutasiyalarına yol aça bilər.
Emal olunmuş ətlərin istifadəsi ilə bağlı aparılan geniş miqyaslı tədqiqatlar göstərir ki, gündə 50 qram emal olunmuş ət istehlakı kolorektal xərçəng riskini təxminən 18% artırır.
Kolbasaların yüksək duz və yağ tərkibi ürək-damar xəstəlikləri və piylənmə riskini yüksəldir. Süni dadlandırıcılar və dolgu maddələri həzm problemlərinə səbəb ola bilər, yüksək temperaturda bişirildikdə isə kanserogen maddələr yaranır.
Kolbasanın zərərli maddələrini bədəndən necə təmizləmək olar?
Bu məhsullardakı risk faktorları nitritlər və digər konservantlardır, hansı ki, mədə-bağırsaq sistemi üçün zərərlidir və xərçəng riskini artıra bilər. Daim və çox miqdarda emal olunmuş ət məhsulları istehlak etmək sağlamlıq üçün zərərli hesab olunur, buna görə də bu cür qidaları daha az miqdarda və balanslı şəkildə qəbul etmək tövsiyə olunur.
Evdə necə kolbasa hazırlamaq olar?
Kolbasa və digər emal olunmuş ətlərin tərkibindəki zərərli maddələri bədəndən təmizləmək üçün yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər (ispanaq, brokoli), liflə zəngin qidalar (tam taxıllar, paxlalılar), sitrus meyvələri (portağal, limon), sarıkök və zəncəfil kimi güclü antioksidant və antiinflamatuar bitkilər faydalıdır. Yaşıl çayda olan polifenollar və bol su içmək də toksinlərin çıxarılmasını dəstəkləyir. Həmçinin, sarımsaq və kətan toxumu qaraciyər funksiyasını gücləndirir və həzm sistemini təmizləyir. Bu qidalarla zəngin balanslı qidalanma bədənin təbii detoksifikasiyasını sürətləndirir.
Qeyd edək ki, xərçəng xəstəliyi, bədənin hüceyrələrinin anormal şəkildə böyüməsi və yayılması nəticəsində yaranır. Normal hüceyrələr müəyyən bir müddətdən sonra bölünməyi dayandırır, amma xərçəng hüceyrələri bu prosesi dayandırmadan böyüyür və digər toxumalara yayılır. Xərçəng bir çox fərqli orqan və toxumaları təsir edə bilər. Erkən diaqnoz və düzgün müalicə xərçəngin müalicəsində vacibdir. /milli.az
